Đình Tân Thới Nhì

SỰ KIỆN LỊCH SỬ VÀ HÌNH THÀNH CỦA ĐÌNH:

Cách đây trên 300 năm (theo sách sử của Trịnh Hoài Đức) năm 1698 Thống Suất Nguyễn Hữu Cảnh vào kinh lược đất Phương Nam trong giai đoạn này giữa chúa Trịnh - Nguyễn phân tranh, chiến tranh loạn lạc, người dân lầm than khổ cực, nên một số dân đã theo Thống Suất vào Nam sinh cơ lập nghiệp. Nơi đây Hóc Môn là thủ phủ của Bình Long huyện, là một vùng đất đầm lầy hoang vu, rừng rậm có nhiều thú dữ, môn nước mọc um tùm dày đặc nhân dân tập trung về đây khai khẩn để sinh sống.

Theo sách “Địa chí văn hóa thành phố Hồ Chí Minh” tập II năm 1988. Thì địa danh Tân Thới Nhì Thôn được hình thành vào năm 1818 thuộc Tổng Dương Hòa Thượng - huyện Bình Dương - phủ Tân Bình - tỉnh Gia Định.

Năm 1885 Tân Thới Nhì Thôn - Tổng Long Tuy Thượng huyện Bình Long - Hạt Gia Định.

Năm 1910 Tân Thới Nhì Thôn - Tổng Dương Hòa thượng - Quận Hóc Môn - Tỉnh Gia Định.

Năm 1944 Tân Thới Nhì Thôn - Tổng Long Tuy Thượng - Quận Hóc Môn - Tỉnh Gia Định.

Sau năm 1975 miền Nam giải phóng thống nhất đất nước - nơi đây thuộc Khu phố 5, thị trấn Hóc Môn, huyện Hóc Môn, thành phố Hồ Chí Minh cho đến ngày nay.

Theo quy luật chung thì mỗi thôn (làng) được hình thành thường phải có một ngôi Đình riêng cho thôn (làng) đó và đặt tên Đình theo tên gọi của thôn (làng) đó.

Theo nghiên cứu Tân Thới Nhì thôn do ông Phạm Văn Quỳnh thành lập xây dựng vào những năm giữa thế kỷ XVIII và ông được nhân dân sở tại tôn là: “Tiền hiền khai khẩn”. Tiếp theo là ông Cao Đức Lân vận động nhân dân xây dựng những công trình phúc lợi ở thôn và ông được nhân dân tôn là: “Hậu hiền khai cơ”, như vậy có thể tạm thời xác định niên đại của Đình Tân Thới Nhì được xây dựng từ năm 1818 trở về sau.

Đình làng Tân Thới Nhì lúc mới hình thành có quy mô nhỏ, kiến trúc bằng tre lá, cây gỗ đơn sơ, tọa lạc cạnh bờ Rạch khu vực cầu Quan Hóc Môn.

Ngày 29 tháng 11 Tự Đức thứ 5 (1852) vua Tự Đức ban Sắc phong cho Thần Thành hoàng bổn cảnh thôn Tân Thới Nhì, Sắc phong được thờ tại Đình.

Như vậy, Đình Tân Thới Nhì được xây dựng khoảng thời gian từ năm 1818 đến trước năm 1852, tức là Đình đã có cách đây gần 200 năm.

Vào những năm cuối thế kỷ XIX tại Hóc Môn có ông Trịnh Thiêm người Triều Châu (Trung Quốc) đến lập nghiệp. Ông được nhóm người Triều Châu ở Hóc Môn cử làm Bang Trưởng (Bang Tỷ) ông là người giàu có do làm ăn buôn bán phát đạt nên đã hiến mảnh đất có vị trí thuận lợi ngay đầu chợ Hóc Môn - để nhân dân địa phương di dời ngôi Đình từ Cầu Quan về vị trí hiện nay - công việc di dời xây dựng hoàn thành vào năm 1902 (Nhâm dần).

 Năm 1935 Đình được trùng tu sửa chữa trang trí các mãng phù điêu, hoa văn cắt ghép với kỹ thuật nghệ thuật tinh tế cho đến ngày nay. Đã trải qua nhiều lần trùng tu sửa chữa thay ngói chống dột và sơn quét vôi. Đình Tân Thới Nhì vẫn nổi bật đường nét thẩm mỹ điêu khắc nghệ thuật, mang đậm nét văn hóa kiến trúc nghệ thuật theo Đình làng miền Nam.

KIẾN TRÚC CỦA ĐÌNH

Đình Tân Thới Nhì có tổng diện tích khoảng 1.197,3 m2, được xây dựng kiến trúc theo kiểu “Chữ hồi” khu vực chính của Đình gồm: Tiền Điện - Võ Cơ - Chánh Điện (tiền đường - trung đường - chính tẩm) xung quanh khu vực chính của Đình là 3 dãy nhà xếp thành hàng chữ U gồm: Đông lang - Tây lang và nhà Hậu. Toàn bộ mái của ngôi Đình đều lợp bằng ngói âm dương 3 lớp, chân mái được viền bằng 1 lớp ngói tráng men.

 - Tiền điện: (tiền đường) gồm 8 cột tròn bằng gỗ, bên trong được bày trí 4 hương án bằng gỗ - sơn son thếp vàng, giữa tiền điện và Võ Cơ là hương án thờ di ảnh Bác Hồ. Những hiện vật trang trí gồm 6 bao lam, 5 hoành phi, 10 liễn đối, 1 mõ, 1 chiêng, 1 trống.

- Võ Cơ (trung đường): có 6 cột gỗ tròn xây dựng theo kiểu cung điện ở Huế. Trang trí 5 hoành phi 6 liễn đối, 1 bao lam, 1 hương án.

 - Chánh điện (chính tẩm): là ngôi nhà 3 gian 6 cột gỗ, được trang trí như sau: chính giữa là hương án thờ thần “Thành hoàng bổn cảnh” tượng trưng bằng chữ “Thần” khắc trên gỗ, nét khắc điêu luyện nghệ thuật, hai bên là bàn thờ Tả ban, Hữu ban.

Tiếp theo là bàn thờ Tiền hiền - Hậu hiền và tượng Lỗ bộ, Long, Mã, Hạc, những hiện vật được thờ cúng, trang trí như: lỗ bộ, lư, chiêng, trống, mõ. Quang cảnh trên nóc Đình gồm các hình tượng như: Long, Lân, Quy, Phụng và bát tiên đều được chạm khắc bằng những miểng sành sứ, màu sắc đường nét rất phong phú.

Hiện nay Đình Tân Thới Nhì còn thể hiện được giá trị tiêu biểu về kiến trúc nghệ thuật ở hệ thống cột kèo, xà ngang danh mộc được kết cấu vững chắt. Trên nóc khối nhà trang trí có các mãng hình tượng như: lưỡng long triều nhật, lưỡng long triều nguyệt, lưỡng long tranh châu.

 Các hoành phi, liễn đối, bao lam, phù điêu được chạm khắc rất tinh tế nghệ thuật. Ban trị sự Đình Tân Thới Nhì vẫn do dân đề cử ra để bảo vệ, quản lý.

Hàng năm vào dịp lễ hội Kỳ Yên (ngày 14, 15 tháng hai âm lịch) Ban trị sự đứng ra tổ chức theo lễ hội truyền thống dân gian.

Đình Tân Thới Nhì một cơ sở tín ngưỡng dân gian có giá trị về mặt lịch sử đồng thời lại có giá trị về mặt kiến trúc nghệ thuật. Từ xưa đến nay, Đình vẫn luôn là ngôi nhà chung, là nơi đáp ứng nhu cầu tâm linh của nhân dân. Hàng năm thông qua dịp lễ kỳ yên, nhân dân xã Tân Thới Nhì và thị trấn Hóc Môn cùng nhau tưởng nhớ công lao to lớn của các bậc tiền nhân đã có công khai hoang lập ấp, dựng đình, lập chợ, thể hiện sự thủy chung, truyền thống uống nước nhớ nguồn của dân tộc ta.

Với những giá trị lịch sử, giá trị nghệ thuật Đình Tân Thới Nhì được UBND thành phố Hồ Chí Minh ban hành quyết định số: 23/2005/QĐ-UB ngày 01 tháng 02 năm 2005 xếp hạng công nhận di tích kiến trúc nghệ thuật Đình Tân Thới Nhì.

Đây là niềm tự hào vinh dự chung cho Ban trị sự Đình và nhân dân thị trấn Hóc Môn luôn phấn đấu giữ gìn, nêu cao tinh thần đoàn kết, tô đậm nét truyền thống văn hóa quy báu và cùng phát huy giá trị di tích ngày càng tốt đẹp hơn.